Od krwawień bydła do jednych z najważniejszych leków przeciwzakrzepowych

Jak to często bywa w nauce, tak i tym razem, przypadek zapoczątkował ważny etap w terapii przeciwzakrzepowej. A stało się to podczas obserwacji bydła karmionego koniczyną (Melilotus albus). Zwierzęta doznawały krwawień po spożyciu siana koniczyny przechowywanego w warunkach dużej wilgotności. Jak się później okazało sprawcą owych zaburzeń był dikumarol...a czymże jest ta substancja?

Melilotus albus (źródło: plantes.ca)

W wielu roślinach oraz w koniczynie właśnie, występuje związek o skomplikowanej nazwie glikozyd kwasu o-hydroksycynamonowego, który podczas suszenia przekształca się w kumarynę. Kumaryna z kolei posiada charakterystyczny, silny zapach (ale nieco bardziej szczegółowo o niej, napiszę w przyszłości). I tak wędrując po nitce do kłębka, z kumaryny powstaje dikumarol, a we wszystko zamieszana jest wilgoć i grzyby, takie jak np. Aspergillus fumigatus, czyli gatunek kropidlaka.

Dikumarol wywoływał krwawienia u zwierząt, gdyż jest substancją o działaniu przeciwzakrzepowym z grupy tzw. antagonistów (swego rodzaju przeciwników) witaminy K. Witamina K kojarzy się z krzepliwością, i słusznie. Odgrywa ona istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi (w tworzeniu się skrzepów i hamowaniu krwawienia). Dzieję się tak dlatego, gdyż witamina K jest niezbędna do produkcji ważnych czynników krzepnięcia krwi. Dikumarol hamuje powstawanie aktywnej postaci witaminy K, przez co nie może ona spełniać swoich funkcji.

źródło: pharmaciejami.conseilpharma.com

Dikumarol nie jest obecnie stosowany w lecznictwie (jeśli ktoś ma dowody na to, że jest inaczej, proszę o informację). Obecnie stosuje się syntetyczne pochodne kumaryny. W Polsce dostępne są preparaty zawierające acenokumarol (preparat Acenocumarol WZF oraz preparat Sintrom) oraz warfarynę (preparat Warfin). Obydwa leki są antagonistami witaminy K, mają zatem taki sam mechanizm działania jak dikumarol. Leki te są stosowane w zaburzeniach, w których nadmiernie pobudzony układ krzepnięcia gra ważną rolę. Podaje się je zarówno w zapobieganiu powikłaniom zakrzepowo-zatorowym w obrębie układu żylnego i tętniczego, jak i w ich leczeniu.

            Dawki antagonistów witaminy K ustala się indywidualnie. Leki te stosuje się doustnie, raz dziennie. Podczas leczenia konieczne jest monitorowanie (kontrola) międzynarodowego współczynnika znormalizowanego INR. Zazwyczaj wartość terapeutyczna INR wynosi 2-3 (w szczególnych przypadkach może być inna). Pełne działanie acenokumarolu i warfaryny nie pojawia się na drugi dzień po rozpoczęciu leczenia, tylko po 3 dniach w przypadku acenokumarolu i po 5-7 dniach w przypadku warfaryny. Lekarz dobiera dawkę biorąc pod uwagę kilka czynników m.in.: wiek pacjenta, choroby współistniejące, stosowane leki i ryzyko krwawienia.

            Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi są krwawienia.

            Pacjenci powinni pamiętać, iż dieta bogata w witaminę K (np. zawierająca sałatę, kapustę, szpinak, brokuły, wątrobę) osłabia działanie tych leków. Pacjenci powinni poinformować lekarza o przyjmowanych dotychczas lekach, gdyż pochodne kumaryny wchodzą w interakcje z wieloma lekami.

Antagonistów witaminy K wprowadzono do lecznictwa ponad 70 lat temu i do niedawna były jedynymi dostępnymi, stosowanymi doustnie, lekami przeciwzakrzepowymi.