Kiedy i jak mam przyjąć lek?

           Zażyć lek z posiłkiem czy bez, rano czy wieczorem? Zapewne takie pytania krążą nam po głowie, gdy wyjdziemy już z gabinetu lekarza z plikiem recept i ulotek w ręku. Na szczęście nie zostajemy sami z takim problemem. Jeśli otrzymaliśmy receptę to najpierw zobaczmy, co lekarz na niej napisał. Na recepcie oprócz nazwy leku, jego dawki oraz przepisanej ilości możemy znaleźć informację o jego dawkowaniu. Czasem jednak lekarz nie napisze jak należy dawkować lek albo napisze „wiadomo”. W takiej sytuacji, gdy nie pamiętamy co nam zostało przekazane podczas wizyty możemy się udać do apteki i zapytać farmaceuty. W przypadku wielu leków farmaceuta udzieli nam informacji dotyczących dawkowania, mam tu na myśli zarówno ile razy dziennie, ile tabletek (lub innej postaci leku) oraz odpowie na pytanie widniejące na początku tego posta. Jednak w przypadku niektórych leków, które można stosować z różną częstotliwością, będziemy musieli wrócić do lekarza i dopytać.

Kolejnym źródłem informacji są ulotki dołączone do opakowania leku. Pamiętajmy, że warto przeczytać ulotkę przed rozpoczęciem stosowania leku. Ulotki są również dostępne w internecie. W internecie są również inne źródła wiedzy, ale do nich należy podchodzić z ograniczonym zaufaniem i wybierać te wiarygodne, co nie zawsze jest łatwe. Należy także pamiętać, że internet wszystko przyjmie, nawet informacje wyssane z palca lub wywróżone z fusów.

ulotka

Powracając do tematu. Z posiłkiem czy bez? Aby niektóre leki mogły prawidłowo zadziałać, należy zachować odpowiedni odstęp czasu między ich zastosowaniem a spożyciem posiłku lub czasem wypiciem płynu innego niż woda. O ile nie zaznaczono inaczej, leki należy popijać wodą. Większość leków stosuje się niezależnie od posiłku, co jest bardzo wygodne. Niektóre leki mogą jednak wchodzić w interakcje ze składnikami żywności. Takie interakcje mogą prowadzić do zmniejszenia skuteczności leczenia lub zwiększeniem ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Składniki pożywienia mogą wpływać na wchłanianie leku, jego metabolizm (przemianę w organizmie do innych substancji) oraz wydalanie z organizmu. Czasem składnik żywności może działać przeciwnie do leku albo w tym samym kierunku (to może prowadzić do zwiększenia siły działania leku).

Pokarm czasem pełni funkcję ochronną i zmniejsza ryzyko wystąpienia objawów wynikających z podrażnienia błony śluzowej żołądka, a czasem nawet chroni przed poważnymi działaniami niepożądanymi, jak np. owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. Przykładem jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), takich jak np. kwas acetylosalicylowy (aspiryna), diklofenak, ketoprofen, indometacyna czy nimesulid, podczas posiłku lub po nim.

W przypadku niektórych chorób zalecany odstęp pomiędzy przyjęciem leku a spożyciem posiłku wynika z mechanizmu działania danego leku. Przykładem jest cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna), jak również niedobór enzymów trzustkowych. W przypadku cukrzycy niewłaściwe względem posiłku zażycie leku może prowadzić do niedocukrzenia (hipoglikemii) lub do przejściowej hiperglikemii. Osoby z niedoborem enzymów trzustkowych stosują je w postaci kapsułek do każdego posiłku, gdyż mają one trawić zjedzony pokarm w jelicie.

Leki stosowane w zwalczaniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego, takich jak zgaga czy zarzucanie treści żołądkowej podaje się przed posiłkiem. W zależności od rodzaju substancji przerwa po zażyciu leku jest dłuższa lub krótsza. Leki te stosuje się zazwyczaj rano.

Stosowanie pokarmów zawierających duże ilości jonów wapnia (jogurty, mleko, sery) może ograniczyć lub uniemożliwić wchłanianie niektórych leków. Dzieje się tak przez łączenie się cząsteczek leku z jonami wapnia i tworzenie nierozpuszczalnych w wodzie związków. Przykładem są antybiotyki zwane tetracyklinami. Posilanie się posiłkiem z błonnikiem także może ograniczyć wchłanianie leków, np. stosowanych w leczeniu depresji. Tłuszcze to składniki pokarmowe, które również wpływają na wchłanianie leków. Przyjęcie Viagry z posiłkiem może opóźnić początek działania leku.

Bardzo restrykcyjne jest zażywanie leków stosowanych w terapii osteoporozy. Leki te zalicza się do grupy bisfosfonianów i są to np. kwas ibandronowy i alendronian sodu. Kwas ibandronowy należy przyjmować na czczo oraz przed zastosowaniem innych leków. Przez 1 godzinę po zażyciu nie wolno jeść, spożywać napojów (innych niż woda) lub stosować jakichkolwiek doustnych leków albo suplementów diety (w tym preparatów wapnia). Lek należy popić pełną szklanką czystej wody (nie mineralnej) i do tego w pozycjo stojącej lub siedzącej. Po przyjęciu leku nie można się kłaść przez godzinę. Takie postępowanie jest koniczne, aby uniknąć podrażnień przełyku oraz aby zapewnić optymalne wchłanianie leku.

Przyjmowanie większości leków nie wymaga restrykcji dotyczących pory dnia. Są jednak leki, które należy brać o określonej porze. Takim przykładem jest acetylocysteina (np. Fluimucil), której ostatnią dawkę należy podać najpóźniej 4 godziny przed snem. Lek ten rozrzedza wydzielinę dróg oddechowych i ułatwia jej odkrztuszanie i to właśnie dlatego, by nie „dusić” się w nocy, nie budzić się by w celu odkrztuszenia, lek podaje się w ww. sposób. Leki o działaniu nasennym podaje się bezpośrednio przed snem, co jest logiczne.

Co się może wydawać zaskakujące, nawet palenie tytoniu ma wpływ na przemiany (metabolizm) niektórych leków w organizmie. Palenie tytoniu indukuje bowiem niektóre enzymy biorące udział w metabolizmie leków. W konsekwencji stężenie tych leków we krwi się zmniejsza, co może prowadzić do obniżenia ich skuteczności. 

Podobne właściwości ma ziele dziurawca stosowane m.in. w zaburzeniach przewodu pokarmowego i wątroby. Przeciwne, do powyższych, działanie ma sok grejpfrutowy, który hamuje niektóre enzymy metabolizujące leki. W celu uniknięcia interakcji z tymże sokiem nie należy go pić co najmniej 4 godziny przed przyjęciem leku i 4 godziny po jego przyjęciu. Takie interakcje dotyczą tylko niektórych leków.

Niektóre leki mogą działać przeciwstawnie do składników jedzenia. Przykładem są leki wymienione w poście „Od krwawień bydła do jednych z najważniejszych leków przeciwzakrzepowych”, czyli tzw. antagoniści witaminy K.

Nie należy zapominać o alkoholu, który w różny sposób wpływa na działanie leków (mam nadzieję kiedyś o tym jeszcze napisać).

Zawarte w tym poście informacje to tylko krótki zarys. Przykładów jest bowiem wiele.

Generalnie należy się trzymać zasady informowania się o sposobie przyjmowania danego leku, przed jego zastosowaniem.