Witamina K odgrywa istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Jej
niedostateczna podaż może prowadzić do krwawienia związanego z niedoborem
witaminy K, które w przypadku noworodków było dawniej zwane chorobą krwotoczną
noworodka.
Witamina K –
termin ten nie dotyczy tylko jednego związku, ale przynajmniej 3 głównych: K1,
K2 oraz K3. W lekach oraz dietetycznych środkach spożywczych specjalnego
przeznaczenia medycznego dostępnych na rynku obecna jest witamina K1 zwana
fitomenadionem. W naturze witamina K występuje w zielonych warzywach,
wątrobie, żółtkach jaj i mleku. Witamina ta rozpuszcza się w tłuszczach,
podobnie jak witamina A, D i E, dlatego do jej wchłaniania potrzebna jest żółć.
|
[źródło: manantialdesalud.com.ar] | | | | | |
Rola
witaminy K w procesie krzepnięcia wynika z jej udziału w wytwarzaniu w wątrobie
czynników krzepnięcia krwi (czynnik II, VII, IX oraz X). Witamina K bierze
także udział w metabolizmie kości i dlatego jest stosowana w profilaktyce i
leczeniu osteoporozy.
Ale wracając
do tematu...niedobory tej witaminy mogą prowadzić do wystąpienia krwawienia.
Problem ten dotyczy noworodków i niemowląt do ukończenia 3. miesiąca życia. Dla
klasycznej postaci choroby związanej z niedoborem witaminy K (3-5 doba życia)
najbardziej typowe jest krwawienie z przewodu pokarmowego, pępka, błon
śluzowych i skóry. Natomiast w późnej postaci (2-12 tydzień życia) najczęściej
dochodzi do krwawienia śródczaszkowego obarczonego dużą śmiertelnością.
Do grupy
ryzyka wystąpienia późnego krwawienia należą przede wszystkim niemowlęta
karmione wyłącznie pokarmem kobiecym, niemowlęta z chorobami dróg żółciowych i
wątroby (cholestaza) oraz zaburzeniami wchłaniania.
Objawy ostrzegawcze, które mogą nawet na kilka tygodni
wyprzedzać wystąpienie ciężkiego zagrażającego życiu krwawienia to:
- niewielkie krwawienia (pępek, błony śluzowe, przewód
pokarmowy)
- przedłużająca się żółtaczka
- biegunka, wymioty
- brak lub słabe przyrosty masy ciała.
Zapotrzebowanie
na witaminę K w okresie niemowlęcym wynosi 1 mcg/kg mc./dobę.
Zawartość
wit. K w mleku kobiecym wynosi ok. 0,25 mcg/100 ml i jest niewystarczająca do
pokrycia dobowego zapotrzebowania.
Mieszanki
mleczne modyfikowane dla niemowląt a także preparaty mlekozastępcze zawierają
3-9 mcg wit K/100 ml, stąd zabezpieczają podaż tej witaminy, nawet po
uwzględnieniu jej wchłaniania z przewodu pokarmowego, które u niemowląt wynosi
ok. 30%.
Podaż witaminy
K po urodzeniu w istotny sposób zmniejsza ryzyko wystąpienia krwawienia z
niedoboru witaminy K. Jednakże jednorazowa dawka 1 mg witaminy K podana domięśniowo
powoduje bardzo znaczny wzrost stężenia witaminy K we krwi powyżej normy (nawet
kilka tysięcy razy). Ze względu na fakt, iż witamina K bierze udział w wielu
procesach fizjologicznych, nie tylko w procesie krzepnięcia krwi, stąd
uzasadnione jest aby nie narażać (szczególnie zdrowych dzieci) na tak wysokie
stężenia witaminy K.
Przedstawione
poniżej Zespołu Ekspertów* zalecenia profilaktycznej podaży witaminy K u
noworodków i niemowląt mają na celu zminimalizować ryzyko wystąpienia
krwawienia z niedoboru witaminy K, a jednocześnie zapewnić bardziej
fizjologiczne stężenia witaminy K we krwi.
ZALECENIA (podane poniżej zalecenia były aktualne do 2016 roku; w roku 2016 zaktualizowano zalecenia - zmieniły się dawki podawanej witaminy K - postaram się o tym napisać w nowym poście - dopisek z 11.10.2016)
1. Wszystkie noworodki po urodzeniu powinny otrzymać witaminę K (podanie
następuje w szpitalu w niedługim czasie po urodzeniu)
a) Noworodki zdrowe, donoszone: 0,5 mg domięśniowo lub 2 mg doustnie
b) Noworodki z grupy ryzyka (poród zabiegowy, zamartwica urodzeniowa,
hipotrofia wewnątrzmaciczna, zespół aspiracji smółki, leki przed porodem u
matki: karbamazepina, fenytoina, barbiturany, cefalosporyny, rifampicyna,
izoniazyd, pochodne kumaryny): 0,5 mg domięśniowo.
c) Noworodki urodzone przedwcześnie:
- <1,5 kg mc.: 0,3 mg domięśniowo lub dożylnie;
- > 1,5 kg mc.: 0,5 mg domięśniowo;
2. Noworodki i niemowlęta karmione piersią poza jednorazową dawką witaminy
K podaną po urodzeniu wymagają dalszej profilaktycznej podaży witaminy K w okresie
od 2. tygodnia życia do ukończenia 3. miesiąca życia
a) Niemowlęta karmione piersią - powinny otrzymywać witaminę K w dawce 25 mcg/dobę
b) Niemowlęta karmione piersią z przedłużającą się biegunką, przedłużającą się
żółtaczką, przejściową cholestazą powinny otrzymywać wit. K w zwiększonej dawce
– 50 mcg/dobę do czasu ustąpienia objawów chorobowych.
c) W przypadku cholestazy i mukowiscydozy dawki witaminy K powinny być zwiększone,
zgodne z rekomendacjami w danej jednostce chorobowej
3. Niemowlęta karmione mieszankami mlecznym i modyfikowanymi, mlekiem dla wcześniaków,
a także mieszankami mlekozastępczymi po otrzymaniu jednorazowej dawki witaminy
K po urodzeniu nie wymagają dalszej profilaktycznej podaży.
W zależności
od sytuacji lekarz dobiera dawkę witaminy K.
Preparaty z witaminą K
Na rynku
istnieje kilka preparatów zawierających witaminę K. Są to leki i dietetyczne
środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. Leki są stosowane m.in. w
przypadku niedoborów II czynnika krzepnięcia krwi (trombiny) wywołanych np.
stosowaniem leków przeciwzakrzepowych, które to są „anty witamina K.
Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
medycznego z wit. K są przeznaczone do postępowania dietetycznego dla noworodków
i niemowląt karmionych piersią w profilaktyce krwawień z niedoboru witaminy K.
Na rynku
występują w postaci kropli w buteleczce, kropli wyciskanych z kapsułek typu twist-off oraz aerozolu (aplikacja do
ust dziecka). Wg mnie najlepszą postacią są krople w kapsułkach typu twist-off, gdyż w takiej jednej kapsułce
jest zawarta odpowiednia dawka dla dziecka (25 mcg).
W przypadku kropli w
buteleczce należy dokładnie samemu odmierzać dawkę. W przypadku aerozolu
potrzebna dawka to jedna aplikacja do ust dziecka.
Kapsułki twist-off otwiera się przez „ukręcenie
główki” i zawartość kapsułki podaje się dziecku bezpośrednio do ust lub po uprzednim
dodaniu do ściągniętego pokarmu matki. Mam nadzieję, że każda matka czyta
ulotki przed podaniem jakiegokolwiek preparatu dziecku i pilnuje odpowiedniego
jego podania.
Niektóre preparaty zawierają łącznie
witaminę K i D, co jest wygodną formą podania obydwu witamin.
Poniżej podaję przykłady preparatów
zawierających witaminę K
* Skład Zespołu
Ekspertów (tytuły Ekspertów oraz ich funkcję mogły ulec zmianie)
Doc dr hab. n. med. Anna Dobrzańska
Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii
Prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich
Konsultant Krajowy w dziedzinie Neonatologii
Prof. dr hab. n. med.
Witold Lukas
Konsultant Krajowy ds. Medycyny Rodzinnej
Prof. dr hab. n. med. Krystyna Wąsoska Królikowska
Prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego
Prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska
Prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia
Dzieci
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Szczapa
Prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Socha
Przewodniczący Komisji Żywienia Dzieci Komitetu Żywienia Człowieka PAN
Dr n. med. Justyna Czech – Kowalska
Adiunkt w Klinice Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka IPCZD.